محمدرضا لطفی
- متولد 17 دیماه 1325 (گرگان)
- درگذشت: 12 اردیبهشت 1393 (تهران)
- موسیقی‌دان، ردیف‌دان، آهنگساز، نوازنده، پژوهشگر، مدرس
- سازهای تخصصی: تار، سه‌تار – کمانچه، دف، نی، ویولن
- سرپرست گروه‌ها: شیدا، همنوازان شیدا، بانوان شیدا، بازسازی شیدا
- مدیریت و تاسیس: موسسه فرهنگی هنری آوای شیدا
- مدیریت گروه موسیقی دانشکده هنرهای زیبا 1357 – 1359
- بنیانگذار کانون چاووش
در خانواده‌ای فرهنگی چشم به جهان گشود که پدر و مادر هر دو معلم بودند و دوستار موسیقی؛ مادر به تدریس قرآن نیز مشغول بود. پدر که پس از مدتی به تجارت و زراعت مشغول شد، خود خواننده و نوازنده‌ی تار بود و صدایی داشت که به صدای “رضا قلی میرزا ظِلّی” شباهت داشت، اما با زنگ بیشتر. محمدرضای نوجوان، نوازندگی ویلن و تار را نزد برادر بزرگترش آغاز کرد و در سال 1343 موفق به دریافت جایزه‌ی نخست موسیقی‌دانان جوان شد.
- برای ادامه‌ی کار موسیقی، به تهران نقل مکان کرد. ابتدا در کلاس‌هایِ شبانه و سپس روزانه‌ی هنرستانِ ملی موسیقی نام‌نویسی کرد و در مدت پنج سال از آموزش و شیوه‌ی نوازندگی استادانی چون علی‌اکبرشهنازی و حبیب الله صالحی بهره برد. آشنایی او با بسیار از هنرمندان که در آینده همکار شدند همین جا اتفاق افتاد؛ به دعوت “حسین دهلوی” به “ارکستر صبا” رفت و به عنوان نوازنده تار مشغول به کار شد.. دوران سربازیِ خود را نیز با سپاهِ دانش به سنندج رفته بود و در همین زمان با خانواده‌ی کامکار آشنا شد و اولین اندیشه‌های تشکیل گروه همینجا شکل گرفت.
- پس از راه‌یابی به دانشگاه، در سال تحصیلی ۱۳۵۲–۱۳۵۳ زیر نظر محمد تقی مسعودیه، و با رساله‌ی “موسیقیِ آوازیِ ایران — مکتب اصفهان و تبریز” موفق به دریافت مدرک کارشناسی از دانشکده هنرهای زیبای تهران شد و در همان‌جا شروع به تدریس کرد.
- پس از دانشگاه به مرکز حفظ و اشاعه‌ی موسیقی راه یافت. این زمان در فراگیریِ ردیف‌های آوازی و سازی از اشخاصی مانند نورعلی برومند، عبدالله دوامی و سعید هرمزی نیز بهره جست. او اما خیلی زود از مرکز حفظ و اشاعه خارج شد. به رادیو رفت و کار حرفه‌ای خود را با ضبط و اجرای تصنیفی بر شعر مولانا در برنامه ی “گلهای تازه” آغاز کرد.
- شاگردان شاخص استاد لطفی: اردشیر کامکار، حمید متبسم، مجید درخشانی، صدیق تعریف، بیژن کامکار، ارشد طهماسبی، مازیار شاهی، هادی منتظری و زیدالله طلوعی و…
- تاسیس گروه شیدا: محمدرضا لطفی با همکاری علی‌اکبرشکارچی، حسین‌عمومی و ناصر فرهنگ‌فر پایه‌های تأسیس گروه شیدا را در سال ۱۳۵۱ در دانشگاه تهران ریخته بود، اما فعالیت رسمی این گروه در سال ۱۳۵۳ با همکاری هوشنگ ابتهاج در رادیو ایران آغاز شد.
- تشکیل “کانون موسیقی چاووش” با حمایت استاد هوشنگ ابتهاج: هنرمندان خلاق این کانون، با نوآوری در تولید، اجراهای گروهی و انتخاب اشعاری با مضامین اجتماعی تازه و تلاش‌هایی برای رسیدن به بافتی چندصدایی در ساختار موسیقی، موج تازه‌ای از نوگرایی در موسیقی سنتی ایران ایجاد کردند.
- موسسه آوای شیدا: استاد لطفی با افزایش فشارهای اجتماعی- فرهنگی در سال 62 از ایران رفت و موسسه‌ی آوای شیدا را خارج از ایران راه‌اندازی کرد و در کشورهای مختلف به اجرا و معرفی هنر موسیقی ایران پرداخت در سال 85 به ایران بازگشت و موسسه آوای شیدا را در ایران راه‌اندازی کرد و کمی بعد سه گروه موسیقی با رویکردی متفاوت سرپرستی کرد: بازسازی شیدا، بانوان شیدا، همنوازان شیدا.
مجموعه آثار منتشر شده:
- ۱۳۵۴ – اجرای راست پنجگاه در جشنواره موسیقی”جشن هنر شیراز” به همراه محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ‌فر که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
- 1355- چاووش 9 (جان جان)
- 1356- کنسرت چهره به چهره (نوا – جشن هنر شیراز)
- 1357- چاووش 1 (به یاد عارف)
- 1358 ؟ – چاووش 5 (باز آمدم)
- 1358- چاووش6 (سپیده)
- 1359 – عشق داند (کنسرت ابوعطا در سفارت آلمان)
- 1361- موسیقی متن فیلم “حاجی واشنگتن”
- 1363- چاووش 10 (به یاد طاهرزاده)
- 1363 – بسته نگار – ضبط خصوصی
- 1364- تکنوازی در سفارت ایتالیا
- 1372 – به یاد درویش خان
- 1372 – چهارگاه
- 1372 – گریه بید
- 1372- چشمه نوش
- 1376 – ردیف آوازی به روایت عبدالله دوامی – نوازنده تار
- 1376 – معمای هستی
- 1377 – چهره به چهره
- 1377 – راست پنجگاه (اجرا سال 54 جشن هنر)
- 1377 – رمز عشق
- 1380 – صد سال تار
- 1382- یادواره استاد مهدی کمالیان – ن: آوای باربد
- 1383- جام تهی – ن: آوای خورشید، راویان هنر شرق
- 1384 – پرواز عشق
- 1384 – قافله سالار
- 1385 – خموشانه
- 1386 – اجرای سه بخشی در افشاری (کاخ نیاوران – بعد از 25 سال)
- 1386 – تنها یک خاطره
- 1386 – صد سال سه‌تار
- 1386 – کنسرت کاخ نیاوران
- 1386 – همیشه در میان
- 1386 – یادواره استاد نورعلی برومند
- 1387 – ردیف میرزاعبدالله
- 1387 – یادواره عارف قزوینی
- 1387- کنسرت گروه بازسازی شیدا
- 1387- وطنم ایران
- 1388 – اجرای گروه‌های سه‌گانه‌ی شیدا (فرهنگسرای پایداری)
- 1388 – ای عاشقان
- 1388 – بال در بال
- 1388- کنسرت گروه بانوان شیدا
- 1389 – اجرای محمدرضا لطفی – تهران
- 1389 – پاسداشت از شیوه طاهرزاده
- 1389 – سایه جان
- 1389 – کنسرت با گروه همنوازان شیدا – شیراز
- 1389- بهانه از توست
- 1390 – شبروان
- 1390 – کنسرت با گروه شیدا – سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی
- 1390 – هزار مضراب/ نم باران
- 1391 – بداهه نوازی در بیات اصفهان و سه‌گاه (ملک شهر اصفهان)
- 1391 – جادوی سکوت
- 1391 – هنر گام زمان
- 1391 – یادواره رضاقلی‌میرزا ظلی
- 1391- کنسرت هنر گام زمان
- 1392 – بداهه نوازی (اهواز، جنوب، تبریز، اصفهان)
- 1392 – زخمه ساز
- 1392 – سربداران (نوازنده – مجموعه تلویزیونی)
کنسرت‌های خارج از ایران:
- 1997 – بیخود شده – محمدرضا لطفی، محمد قوی حلم، عبدالنقی افشارنیا، امیدلطفی – کنسرت زوریخ (آلبومی با شمارگان محدود از این کنسرت در سال 2002 در آلمان منتشر شد که استاد لطفی تمایلی به تکثیر آن در ایران نداشت.)
- و…
پژوهش و نوآوری:
- بنیانگذار کانون فرهنگی و هنری چاووش
- تشکیل گروه شیدا
- تاسیس مکتب‌خانه میرزاعبدالله
- کتاب سال شیدا
- کتاب “چهره‌های گویا” (تاریخ مصور سازسازی معاصر)
- موسسه فرهنگی و هنری آوای شیدا
- گروه بانوان شیدا
- گروه همنوازان شیدا
- گروه بازسازی شیدا
- شیوه‌ی نوازندگی تار استاد لطفی، ابتدا تحت تأثیر نوازندگی و شیوه‌ی استادان لطف‌الله مجد و جلیل شهناز راه سپرد، ولی پس از گذراندن دوره‌های ردیف و ممارست و کار بر روی شیوه‌ی نوازندگی مرتضی‌خان نی‌داود، نصرالله زرین پنجه، موسی معروفی و… به شیوه و بیانی مشخص می‌رسد که امروزه به عنوان شیوه‌ی استاد محمدرضا لطفی شناخته می‌شود. (کتاب مجموعه آثار)
- گفته می‌شود دلیلِ استعفای او از مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، مشکلاتِ میانِ وی وداریوش صفوت، مدیرِ آن زمانِ مرکز، بر سرِ اعتقاداتِ چپ‌گرایانهی لطفی بوده‌است. ارشد تهماسبی معتقد است که لطفی این مرکز را از آن جهت که از راهِ اصلیِ خود منحرف شده‌بود، رها کرد و از آن خارج شد. لطفی اما رابطه‌اش را با نورعلی برومند حفظ کرد و به او وفادار ماند. (صد هنر)
- به گفته‌ی خودش، زمانی در ۲۳ سالگی پس از اینکه تمامیِ آموزش‌های ردیف،رِنگ‌ها، ضربی‌ها و… را پشتِ سر گذاشته بود، موسیقیِ ایرانی را رها کرد تا به سراغ موسیقی کلاسیک غرب برود و در آمریکا ادامه‌ی تحصیل بدهد؛ بنابراین برای مدت‌ها تنها به فعالیت در زمینه‌ی موسیقی کلاسیک غربی، و نوازندگیِ ویولن پرداخت. خودش نقل می‌کند که پس از مدتی یک روز چشمش به سه‌تارش، که روی دیوار اتاق آویزان بود، افتاد و از رویِ دل‌تنگی با این ساز، سه‌تار را برداشته و به نواختن مشغول شده‌است. وی اضافه می‌کند: “همین که دوتا ناخن به آن زدم، اشک از چشمانم سرازیر شد. دیدم که موسیقیِ غرب چنین حالتی را هیچ وقت به من نمی‌دهد.” پس از آن، از آنجا که موسیقی ایرانی به وی احتیاج داشت، تصمیم گرفته‌است که فقط به موسیقی ایرانی بپردازد، و موسیقیِ کلاسیک را تنها به عنوان پشتوانه در اندیشه‌ی خود همراه داشته باشد. (صد هنر)
- آلبوم “از میان ریگ‌ها و الماس‌ها” آلبومی است با تکنوازی تار استاد لطفی بر خوانش اشعار استاد احسان طبری از اشعار خودشان، که بعد از انقلاب 1357 ضبط و منتشر شده است.
منابع: کتاب”مجموعه آثار استاد محمدرضا لطفی” – سازمان اسناد – ایسنا – شهرکتاب – صد هنر
. . . . . . . . . . ما را در تکمیل مقالات یاری کنید . . . . . . . . . .
