مرضیه
- خدیجه اشرف السادات مرتضایی
- متولد اول فروردین ماه 1303 تهران
- درگذشت 21 مهرماه 1389 پاریس
- خواننده، بازیگر، نوازنده (سنتور، پیانو)
- شهرت: مرضیه، خاتون آواز ایران
- عضو شورای ملی مقاومت ایران
بانو مرضیه درخانواده ای هنری دیده به جهان گشود؛ خاندان اصیل وی در زمینه های هنری ازقبیل: نقاشی، موسیقی، مجسمه سازی و… چیره دست و صاحب نام بودند؛ با وجود داشتن پدری روحانی آن هم درزمانی که اهمیت چندانی به یادگیری درس و تحصیل داده نمیشد وی با حمایت و تشویق پدر شروع به تحصیل کرد و تا مقطع دیپلم، تحصیل را ادامه داد. مادرش ربابه، نوازنده تار بود؛ ریشه یادگیری موسیقی را ازمادر به ارث برد.
به عنوان اولین تجربه‌ی هنری حرفه‌ای، با بازی در نمایش خسرو و شیرین، بر صحنه تئاتر گذری موفق داشت که او را به محبوبیت رساند؛ از او دعوت کردند که در برنامه شیر و خورشید رادیو مهمان شود؛ در این برنامه با اجرای آهنگ “امشب شب مهتابه” در دل مردم بسیار دلنشین و ماندگار شد. به تدریج اقدام به گذراندن دوره های آواز و آموزش خوانندگی نمود و در این عرصه خودنمایی کرد. به گفته ی محمود خوشنام (کارشناس موسیقی) اولین استاد مرضیه، آقای “حشمت دفتر” بود که بسیاری از ترانه‌های دوران مشروطه را به او آموخت. در 22 سالگی وارد جامعه باربد شد و زیر نظر استاد اسماعیل مهرتاش، به آموختن موسیقی ادامه داد و سپس نزد ابوالحسن صبا و عبدالله دوامی آموخته های خود را تکمیل کرد. ایشان ساز سنتور و پیانو را نزد مرتضی محجوبی آموخت. پس از طی دوران آموزش و محبوبیت، درمقام اولین بانوی خواننده دربرنامه گلهای رادیو حضور یافت.
استاد مرضیه، اجراهای فراوانی در برنامه ی رادیویی گلها داشتند، من جمله در:
- گلهای رنگارنگ 124 (شیرین بر و شیرین لب و شیرین…)
- یک شاخه گل 358 (دارم غم جانکاهی شب های سیاهی…)
- گلهای رنگارنگ 134 (تا به بزم من او سبو دار سبو شد…)
- گلهای تازه 126 (بجوشید بجوشید که ما اهل شعاریم…)
- گلهای رنگارنگ 173 (چه صبائی، صفای این گلها بودی…)
- گلهای رنگارنگ 254 (بوی جوی مولیان…)
- گلهای رنگارنگ 231 (رفتی و باز آمدی عاشق نواز آمدی…)
- و….
تصنیف های مشهوری که با صدای ایشان شنیده‌ایم:
- چنگ رودکی (“بوی جوی مولیان” همراه با استاد بنان) – روح الله خالقی
- موی سپید (همراه با علی بهاری) – بزرگ لشگری
- سنگ خارا – علی تجویدی
- ناله شبگیر – پرویز یاحقی
- گرمی عشق – پرویز یاحقی
- افسانه ما – پرویز یاحقی
- شکسته پر – پرویز یاحقی
- ای امیددل من کجایی – پرویز یاحقی
- کجا میروی – حبیب الله بدیعی
- درآتشم – حبیب الله بدیعی
- اشک گرم – حبیب الله بدیعی
- صبح خندان – حبیب الله بدیعی
- دنیای اشک – حبیب الله بدیعی
- دگرچه خواهی – حبیب بدیعی
- گلریزان – حبیب الله بدیعی
- موج آرزوها – حبیب الله بدیعی
- نشسته درهرچمنی – حبیب الله بدیعی
- خدایا چه کنم(حدیث ناتمام) – علی تجویدی
- چه شب ها (همراه غلامحسین بنان) – مرتضی محجوبی
- پرستوی من – انوشیروان روحانی
- برق نگاه – انوشیروان روحانی
- مجنون تو – انوشیروان روحانی
- حدیث مهر و وفا – انوشیروان روحانی
- شب سیه، ابر پاره پاره – انوشیروان روحانی
آلبوم ها:
- طاووس – پرویز یاحقی ( آلبوم ؟ 1336)
- دیدی که رسوا شد دلم – علی تجویدی (آلبوم ؟ ن: کالتکس 1991 ؟)
- خواب نوشین – پرویز یاحقی (آلبوم ؟ ن: کالتکس 1991 ؟)
- در فکر – علی اکبر شیدا (آلبوم ؟ 1992 )
- بت چین – تنظیم: پرویز یاحقی – گروه نوازندگان ارکستر گلها ؟
- از من بگذرید – همایون خرم (1341 ؟)
- مینای شکسته – اسد الله ملک ؟
- در خلوت غم – ؟
- برق نگاه – انوشیروان روحانی ؟
- بیداد زمان – پرویز یاحقی ؟
- مناجات – تنظیم: محمد شمس (1995 آمریکا ؟)
- الهه ناز (همراه بنان) – پرویز یاحقی (1975 ؟)
- مثل جنگل ؟
- جشن گلها – آهنگساز:پرویز یاحقی
کنسرت ها:
- 1348 – اجرای کنسرت در کاخ مرکزی تهران
- 1354 – کنسرت آبادان
- 1355 – اجرای کنسرت در تالار رودکی به سرپرستی فرامرز پایور (گروه نوازندگان ارکستر سازهای ملی)
- 1374 – اجرای کنسرت در لس آنجلس
- 1377 – اجرای کنسرت در بابل عراق
- 1995 – اجرای کنسرت درلندن
- 2006 – کنسرت سالن المپیا پاریس (همخوان: جانان خرم/ آهنگساز: محمدشمس)
در کمال تعجب، در سایتها و خبرگزاری ها راجع به بانو مرضیه مطالب چندانی نیافتیم! آنچه هست نیز زیر سایه فعالیت های سیاسی ایشان، از مباحثه در بابِ هنر موسیقی و خوانندگی بازمانده است!
- مرضیه در طول دوره هنری خود ۵ بار تصانیف دو صدایی خواند که ۳ بار از آن با استاد بنان، یک بار با علی بهاری و یک بار هم با نوه دختری خود، جانان خرم بوده. چنگ رودکی که به جوی مولیان معروف شد با همکاری استاد بنان، آهنگسازی استاد روح‌الله خالقی و شعری از رودکی خلق شد. همین تصنیف در کنسرت سالن المپیا پاریس در سن ۸۳ سالگی که در واقع آخرین حضور او در صحنه بود با همراهی ارکستر اپرای پاریس و نیز جانان خرم نوه مرضیه که بخشهای مربوط به بنان را می‌خواند بازسازی و با تنظیم مجدد توسط محمد شمس بازخوانی شد. (بیتوته)
- بانو مرضیه را در مجموع ویژگیهایی که در صدا و اجرا و سبک دارا بود می توان نه تنها بزرگترین خواننده ی زن موسیقی ایران بلکه در زمره ی بزرگترین خوانندگان تاریخ موسیقی ایرانی دانست.نخستین ویژگی، صدایی متفاوت با نهایتِ گیرایی و غمی عجیب است که به گفته ی بزرگانِ موسیقی هیچ گاه نتوانست مورد تقلید قرار گیرد و خاصه ی او بود و این استعدادی بود خدادادی..نکته ی دیگر لحن متین و محکم و گیرای خواننده با کششهای خاصِ خود در بیان رسایِ واژه های شعر و در مجموع فضایی که در بیان ایجاد می کرد و… (تیوال – به قلم شوریده ای از ماهشهر)
- منابع: خبرگزاری بی.بی.سی – رادیو فردا – تیوال – بیتوته
. . . . . . . . . . ما را در تکمیل مقالات یاری کنید . . . . . . . . . .
