تنبک

ساختمان تنبک:

بدنه‌ی تمبک را در گذشته از جنس چوب، سفال و گاهی هم فلز می‌ساختند، اما امروزه تنها از چوب در ساختن تمبک استفاده می‌شود. تمبک از بخش‌های زیر تشکیل شده‌است:

• پوست
• دهانه‌ی بزرگ
• تنه
• پا
• گلویی (نفیر)
• دهانه ی کوچک (کالیبر)

استفاده از حلقه در انگشت‌های وسطی دستان: می‌توان با زدن روی پوست، یا روی دهانه بزرگ چسبیده به تنه و شیارهای روی تنه – با کشیدن حلقه‌ها اصوات و شیرین کاری‌های متنوع و جالبی اجرا کرد.

فن اجرای ضرب:

ضرب را معمولن نشسته بر صندلی می‌نوازند، گاه پا روی یک چهارپایه‌ ی کوچک قرار می‌گیرد (زمان قدیم چمباتمه یا دو زانو می‌نشستند.). زانو زاویه‌ی 90 درجه می‌سازد، ضرب روی زان قرار می‌گیرد، در حالی که دهانه‌ی کوچک به طرف عقب پرخیده شده، و سطح پوست عمودی است. بازوی چپ روی تنه‌ی ضرب قرار می‌گیرد، زیرا دست چپ چندان تغییر جا نمی‌دهد و عموماً روی کناره‌ی پوست می‌نوازد. دست راست برعکس متحرک است و ضربه‌هایی در مرکز پوست و همینطور در کنار پوست می‌نوازد. از هر ده انگشت در نواختن ضرب استفاده می‌شود.

نوازندگان شاخص:
از قدمای نوازندگی تمبک می‌توان از حاجی خان ضرب گیر، عیسی آقاباشی، رضاقلی خان نوروزی، ابوالحسن صبا و عبدالله دوامی نام برد. از نوازندگان معاصر تمبک:
حسین تهرانی
جهانگیر ملک
امیر ناصر افتتاح
بهمن رجبی
ناصر فرهنگ فر
محمد اسماعیلی
مرتضی اعیان
داریوش رفیعی
امیر بیداریان نژاد
ملوک ضرابی
جمشید محبی
داریوش زرگری
محمود فرهمند
نوید افقه
همایون شجریان
پژمان حدادی
محسن کثیرالسفر
حمید قنبری
فربد یداللهی

• چنانچه در لغت نامه آمده است: “دمبلگ: یكی از سازهای رایج در دربار خسروپرویز كه به صورت طبل كوچكی است. (از ایران در زمان ساسانیان، كریستن سن، ص ۵۰۶)، صورت قدیمی دمبك.” (ویستا)
• در كتاب چشم انداز موسیقی ایران نوشته ی ساسان سپنتا، ص ۲۹۴، آمده است: “… قدیمیترین متنی كه نام این سازایرانی آمده متن پهلوی “خسرووغلام” است كه به صورت “دُمبَلَك” به خط پهلوی ذكر شده است.” (ویستا)
• منابع: کتاب سنت و تحول در موسیقی ایرانی – ویستا – ویکی‌پدیا (بازبینی)