سرگذشت موسیقی ایران
- موضوع: تاریخی، جامعه شناسی، هنرمندان
- نسخه کامل (سه جلد در یک مجلد)
- نویسنده: روح الله خالقی
- ناشر: ماهور 1381 (چاپ چهارم 1400)
- چاپ جلد اول 1333 – ن: ابن سینا
استاد خالقی نویسنده ی سرگذشت موسیقی ایران در مقدمه ی کتابش چنین می گوید: “چرا این سرگذشت را می نویسم؟ جوانان امروز داستان گذشته موسیقی ما را نمی دانند زیرا در این باره کتابی نوشته نشده که بخوانند. موسیقی ما هم به مقتضای طبیعت، در محیطی اختصاصی به وجود آمده و نشو و نمو یافته که به مزاج اجتماع امروز درست نمی سازد. مردم نغمه و آهنگی را طالبند که دل به آن ببندند و سرگرم شوند ولی چیزی را که می خواهند، نمی جویند. پس دست به دامان موسیقی اروپایی می برند؛ اما چون در همه کس مایه ی کافی برای فهم آن پیدا نمی شود، به ساده ترین نوع آن که جاز است، دل خوش می‌دارند. نوازندگان و خوانندگانی هم که رگ خواب آنها را پیدا کرده اند، الحان ما را با آن سبک به گوش می رسانند و با این ترتیب موسیقی ما را ضایع و فاسد می سازند. شنیدن آهنگهایی از این قبیل که متاسفانه بیشترین بخش موسیقی رادیوی ما را تشکیل می‌دهد از طرفی و فراهم نبودن وسایل و موجباتی که بتوان موسیقی حقیقی را به گوش مردم رسانید از طرف دیگر مرا بر آن داشت که وضع این هنر را با روشی که داشته و تغییراتی که به تدریج در آن راه یافته، در کتابی بنگارم و در دسترس علاقمندان هنر بگذارم.”
(سه مجلد در یک جلد)
- جلد اول:
- چرا این سرنوشت را می‌نویسم؟
- چند نکته (راجع به زمان ها، نام اشخاص، عکسها و نگارش)
- مقدمه تاریخی: نظری به گذشته
- آغاز سرگذشت
- ویولن همسایه
- کمانچه چیست؟ سرگذشته نوازندگان این ساز
- تار عموجان
- کنسرت‌های انجمن اخوت
- دنباله‌ی سرگذشت
- خاندان هنر: مشهورترین تارزن‌ها
- سنتورزن: سرگذشت این ساز
- سازندگان آلات موسیقی
- ارکستر سه نفری
- شهر گل و بلبل (مدرسه دیروز و امروز، بحورالالحان…)
- موسیقی نظامی: نقاره خانه، مدرسه ی موزیک
- موسیقی ایرانی با سازهای اروپایی
- بازگشت (منزل به منزل، قصه ی کوتاه در اصفهان)
- نمایش رستاخیز (میرزاده عشقی)
- داستان نی زن
- پاییرجان (کودکی درویش، پرکردن صفحه، خصوصیات هنری…)
- گفتگویی درباره ی یک آهنگساز (رکن الدین مختاری)
- موسیقی مذهبی (عزاداری، صفویه، قاجاریه، تعزیه…)
- آوازخوانی (خوانندگان قدیم، طاهرزاده…)
- سخنی از تصنیف ها
- خوانندگان تصنیف
- تصنیف های وطنی (مقام عارف، تلفیق شعر و موسیقی)
- شاگردان درویش
- نوازندگان دیگر (علی اکبر شهنازی، احمد عبادی،…)
- زن و هنر
- ردیف موسیقی ایرانی
- پایان سخن
- فهرست تصنیف ها
- جلد دوم:
- دیدار استاد (دستور تار، مدرسه ی موسیقی،…)
- خریدار تو (نغمه های ناشنیده، تار وزیری)
- گم شده ام که بود؟
- دلتنگ (اشتیاق هنر، افتتاح ارکستر، نیم شب،…)
- یاران هنردوست (شخصیت هنرمند)
- کلوپ موسیقی (مقدمات تاسیس، تارها، نتهای ارکستر،…)
- آغاز کارهای هنری استاد (شیپورچی، آقا حسین قلی، داستان نوشتن ردیف…)
- زندگی سیاسی هنرمند
- انتظارات استاد (دشواری ها)
- شوق هنر (سه یار یکدل، به سوی موسیقی…)
- شیفته ی موسیقی
- موسیقی شناس
- چگونه آواز می خواند؟ (مقایسه سبک، عبدالعلی…)
- چند آهنگ (گوشه نشین، سوز من، اشعار مولانا…)
- عاشق ساز و دوست
- سرودهای وطنی
- شور و گریلی
- عشق استاد
- چهار کنسرت
- فردا (باز هم به سوی مدرسه…)
- ییلاق (راه پیمایی، جور فلک، دستان کلنل…)
- خطابه ها
- کار خویش (انتقاد ناروا،…)
- به سوی تخت (نظری به تاریخ، نغمه صبا…)
- چند آهنگ دیگر (والس دو نامزد، دزدی بوسه ….)
- کوشش در راه پیشرفت زنان (کلاس دختران، کلوب خانم ها،…)
- چند کنسرت دیگر (شب فردوسی، کنسرت پانتومیم،…)
- یک روز هنرمند (آهنگ بامداد، نغمه ی ظهر، نوای شب)
- آثار پایدار (روح انگیز، ضبط صفحات، سولوهای تار،..)
- تابلوهای موسیقی (قالیچه کرمان، نیم شب یا رویای حافظ)
- پانتومیم ها
- آُپرت ها (خطابه راجع به تئاتر، اپرت گلرخ، اپرت شوهر بدگمان)
- درام ها (دختر ناکام، جدایی)
- مدرسه ی موسیقی دولتی
- تألیفات استاد (دستور تئاتر چاپ برلین، مارش پیام به کورش و…)
- سرنوشت چه بود؟
- جلد سوم:
- پیش گفتار مصحح
- استاد سنتور (کودکی، سفر خراسان،…)
- صبا و پیروانش
- نگارنده چه می کرد؟ (دیدار شاه)
- هنرستان عالی موسیقی
- پایان داستان هنرستان
- موسیقی مدارس
- موسیقی رادیو
- انجمن موسیقی ملی
- پدر و پسر هنرمند (موسی معروفی، جواد معروفی)
- چند موسیقیدان (مهدی برکشلی، خادم میثاق،…)
- خوانندگان آواز (تاج اصفهانی، بدیع زاده،…)
- چند نوازنده (حسین تهرانی، وزیری تبار، زرین پنجه،…)
- سرایندگان تصنیف (رهی معیری، نواب صفا، امیر جاهد،…)
- انتشارات موسیقی (مجله موسیقی، مجله هنرمندان،…)
- هنرستان موسیقی ملی
- ضمیمه
- مجموعه عکس های کاخ گلستان از موسیقیدانان قاجار
- نخستین عکسها
- عکسهای آشپزان یا آش ییلاقی
- چند عکس دیگر
- نمایه عمومی
- نمایه موضوع
- نمایه آثار موسیقی وزیری
- سخن ناشر: “ارزش این اثر بزرگ که برای شناخت وضعیت موسیقی معاصر ایران اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده قرار می‌دهد بر کسی پوشیده نیست. ویرایش جدید، در عین امانت‌دار/ی و اجتناب از دخل و تصرف و تغییر در متن اصلی با هدف ارائه‌ی متنی آراسته‌تر و کیفیتی مطلوب‌تر صورت گرفته است تا استفاده از کتاب هم برای خواننده‌ی معمولی و هم برای پژوهشگر با سهولت بیشتر همراه باشد. گذشته از این موارد در این چاپ ضمیمه‌ای وجود دارد که به معرفی و شرح عکسهای موسیقیدانان قاجار در موزه‌ی گلستان اختصاص یافته است.”
- “به نظر خالقی پیوند تاریخی و اغراق آمیز شعر و موسیقی، در جامعه ای که به شعر عشق می ورزد، نمی گذارد موسیقی خالص پرورش پیدا کند. به همبن جهت می کوشید تا به موسیقی خالص نیز فرصت عرض اندام بدهد. برنامه ای را در رادیو تهیه و پخش می کرد با عنوان موسیقی بی کلام. علاوه بر آن خود مانند وزیری به آفرینش آهنگ هایی می پرداخت که از قیمومت شعر رها باشد. در این گونه آثار او آسوده تر می توانست روش های نوآورانه خود را در زمینه چند صدایی شدن موسیقی تجربه کند.” (گفتگوی هارمونیک)
- منابع: کتاب “سرگذشت موسیقی ایران” – نشر ماهور – گفتگوی هارمونیک
. . . . . . . . . . ما را در تکمیل مقالات یاری کنید . . . . . . . . . .
