جوامع علم موسیقی

این کتاب افزون بر فهرست، یادداشت ناشر و یادداشت مترجم، در شش بخش (یا مقاله) تنظیم شده است.

«مقالۀ اول» علاوه بر مقدمه، شامل چهار فصل می‌شود:

• فصل اول: در رسم و اسباب صوت وحدت (زیری) و ثقل (بمی)
• فصل دوم: در شناخت ابعاد متفق و ابعاد متنافر
• فصل سوم: در ابعاد متفق به اتفاق اول [اصلی]
• فصل چهارم: در ابعاد متفق به اتفاق دوم [بدلی]

«مقالۀ دوم» دو فصل دارد:

• فصل اول: جمع و تفریق ابعاد
• فصل دوم: تضعیف و تنصف (دو برابر و نیمه کردن ابعاد)

«مقالۀ سوم» چهار فصل دارد:

• فصل اول: در جنس و قسمت آن به انواع،
• فصل دوم: در عدد اجناس
• فصل سوم: در جنس‌های قوی
• فصل چهارم: گفتار در اجناس ابعاد لینه

«مقالۀ چهارم» حاوی دو فصل است:

• فصل اول: جمع
• فصل دوم: در انتقال

«مقاله پنجم» شامل پنج فصل می‌شود:

• فصل اول: سخن درباره نغمات است از جهت ایقاع
• فصل دوم: تقلید ایقاع به وسیله زبان
• فصل سوم: در شمار اصناف موصل و مفصل
• فصل چهارم: در چهارتایی‌ها، پنج‌تایی‌ها، شش‌تایی‌ها
• فصل پنجم: شعر و وزنهای آن

«مقاله ششم» در دو فصل است:

• فصل اول: تألیف لحن
• فصل دوم: آلات موسیقایی

• …آنچه از دیرباز عالمان این علم را به این بحث کشانده‌،‌آن است که در طبقه‌بندی علوم، از چه رو موسیقی زیرمجموعۀ فلسفۀ وسطا قرار گرفته، در حالی که موضوع فلسفۀ وسطا «کمّ» است، چه متصل و چه منفصل، و موضوع موسیقی، نغمه و نقره است که کمّ نیست و با این کمّ نبودن، موسیقی، خروج موضوعی از فلسفۀ وسطا دارد. در برابر این قول، حضرت شیخ و اساطین این صناعت می‌گویند در موسیقی، نغمه یا نقره من حیث هی هی، موضوع بحث قرار نمی‌گیرد، بلکه آنچه موضوع بحث است، نغمه یا نقره من حیث‌التلائم و عدم‌التلائم است و این حیثیت در آنها ایجاب می‌کند که نغمه و نقره به وجه واحد، موضوع تلائم و عدم تلائم قرار نگیرند. برای تلائم و عدم تلائم در اقل مراتب، دو نقره یا دو نغمه باید بیایند و تناسب تلائمی یا عدم تلائمی برقرار کنند تا بتوانند در صناعت موسیقی قرار بگیرند و چون تناسب در بین آمد، انقلاب موضوع غیر کمِّ موسیقی به کمّ صورت می‌پذیرد و موسیقی در طبقه‌بندی علوم، تحت علم وسطا می‌آید که همان فلسفۀ وسطاست… (خبرگزاری ایلنا )