آچار کوک سنتور

T شکل: فلزی با دسته چوبی یا پلاستیکی
برای چرخش گوشی‌های سنتور

آچار کوک یک وسیله T شکل است که قامت آن فلزی است (از جنسی که زنگ نزند) و سوراخی در انتهای آن قرار دارد که گوشی‌های سنتور را داخلش قرار می‌دهیم. دسته‌ی بالایی آچار از جنسی چوب یا پلاستیک است که به بخش عمودی محکم شده‌است. آچار کوک باید روی گوشی سنتور تنظیم شود، طوری که گوشی در آن قرار گیرد و بتوانیم، آن‌ را با استفاده از آچار بچرخانیم.

اندکی راجع به سیم‌ها و گوشی‌های سنتور:

سیم های سنتور از یک طرف به بخش سیم‌گیر و از یک طرف به گوشی‌ها بسته می‌شود که در دو طرف ساز قرار گرفته‌اند. سیم‌ها از روی خرک عبور می‌کنند و جای آن‌ها بر روی سنتور مشخص می‌شود. روی هر خرک 4 سیم قرار می‌گیرد و کوک این چهار سیم دقیقا یکی است. برای معرفی کوک سنتور از خرک‌ها استفاده می‌شود و هر خرک را با یک نت نام گذاری می‌کنند و کوک هر کدام از خرک‌ها در دستگاه‌های مختلف می‌تواند تغییر کند. قبل از تغییر کوک سیم‌ها، باید جایگاه هر خرک درست باشد تا سیم روی نت صحیح خود کوک شود. پرکاربرترین کوک سنتور کوک شور سل می‌باشد که هنرجویان مبتدی با این کوک شروع به نوازندگی می‌کنند.

شروع کوک کردن ساز (به عنوان نمونه در خرک اول):

تیونر را روشن کرده و نزدیک ساز قرار دهید.
آچار کوک را در گوشی مربوط به سیم‌های سفید خرک اول قرار دهید که در یک ردیف قرار گرفته‌اند. از پایین‌ترین گوشی شروع کنید.
با ته مضراب به سیمی که اچار کوک روی گوشی آن قرار گرفته ضربه بزنید تا صدا سیم توسط تیونر شنیده شود.
به علامت روی تیونر توجه کنید اگر نت های پایین تر از می( مانند نت های ر و دو) بود باید گوشی را در جهت سفت شدن سیم سیم به آرامی بچرخانید تا روی نت می کرن تنظیم شود. و اگر نت های بالاتر از می‌کرن مانند فا و سل بود باید گوشی را در جهت شل شدن سیم بچرخانید.
علامت نت می در تیونر حرف E است. اما نت‌های کرن در تیونرها نمایش داده نمی‌شوند و برای تنظیم نت می کرن باید سیم را روی نت می بمل تنظیم کرده و کمی سیم را سفت کنید تا روی 50+ می بمل (Eb) قرار گیرد که همان نت می کرن است.
هر چهار سیم سفید خرک اول که در یک ردیف قرار دارند را به ترتیب روی نت می کرن کوک کنید.
سیم‌های زرد خرک اول را نیز مانند سیم سفید روی نت می‌کرن کوک کنید با این تفاوت که یک اکتاو بم تر کوک می‌شود. برای مشخص شدن اکتاو، یک عدد در کنار نت قرا میگیرد که برای سیم سفید عدد 4 و در سیم زرد عدد 3 است که نشان دهنده یک اکتاو بم تر بودن است.

کوک کردن سیم های پشت خرک:

سیم های پشت خرک که سیم‌های سفید هستند با تنظیم خرک کوک می‌شوند. خرک را به آرامی در جهت افقی حرکت دهید تا نت آن‌ها تنظیم شود. این کار را بسیار آرام انجام بدهید چون با تغییرات جزئی کوک سیم پشت خرک تغییر می‌کند.
معمولا خرک‌هایی که نت سیم پشت خرک آن‌ها با سیم سفید متفاوت باشد نیاز به جابه جایی دارند به عنوان مثال در کوک شور خرک چهارم را کمی به سمت راست بکشید. با یکبار تنظیم خرک دیگر نیازی به تنظیم مجدد ندارید مگر اینکه بخواهید در دستگاه‌های دیگر ساز خود را کوک کنید.
برای سایر خرک‌ها و سیم ها نیز طبق همین مراحل عمل کنید و ساز را در دستگاه مود نظر خود کوک کنید.

نکات مهم هنگام کوک کردن سنتور:

آچار کوک را به آرامی بچرخانید تا سیم‌های سنتور زیاد سفت نشوند چون ممکن است سیم ها پاره شوند.
در هنگام کوک‌کردن دست و صورت خود را نزدیک سیم قرار ندهید تا اگر سیم پاره شد به شما آسیب نزند.
در صورت کهنه بودن سیم ها قبل از کوک کردن سیم های ساز خود را تعویض کنید.
از قرار دادن ساز در محیط سرد یا گرم خودداری کنید چون باعث خارج شدن ساز از کوک می شود.

درست است كه گرفتن فواصل دقيق گام‌هاي ايراني با تيونر امكان پذير نيست، ولی درست به نظر نمي‌رسد كه شاگرد را با سنتورِ ناكوك تا چند سال رها كرده- به اين بهانه كه تيونر فاصله‌هاي دقيق را براي كوك به او نمي‌دهد! باید سال‌ها بگذرد تا گوش هنرجو به طور نسبي يا كامل پرورش يافته تا قابليت انجام كوك را پيدا كند! همين امر كه هنرجو چندين سال با ساز ناكوك تمرين مي‌كند اين خود عاملي است كه پرورش گوش او را نه تنها عقب مي‌اندازد بلكه از آنجائي كه چندين سال اصوات نادرست شنيده گوش او دچار ناهنجاري مي‌شود… (سازی‌ها)
اپلیکیشن کوک‌یار سنتور (کافه بازار)
منابع: سازی‌ها – کالج‌موزیک