آرشه یا کمانه

آرشه شامل یک چوب است که به دو سر آن موی دُم اسب متصل شده ‌است. موها در نوک آرشه با قطعه‌ای از جنس عاج یا استیل، به چوبِ آرشه می‌چسبند. انتهای آرشه قطعه‌ای به نام موگیر، که از چوب و صدف ساخته شده، کشیدگی موهای آرشه را تنظیم می‌کند. موگیر با پیچ به چوب آرشه متصل می‌شود.

کمانه: در موسیقی ایرانی، برای نواختن سازهایی چون کمانچه، از نوعی آرشهی خاص با نام «کمانه» استفاده می‌شود. طول کمانه ۶۰ سانتیمتر است و یک کلاف از موی دُم اسب به دو انتهای آن وصل شده‌است. برخلاف آرشه، زهِ کمانه قدری شل‌تر از حد معمول کشیده می‌شود و با استفاده از حلقه‌ای که نزدیک به دستهی کمانه قرار دارد، می‌توان با توجه به حال‌وهوای قطعهی نواخته‌شده، فشار کمانه روی سیم‌ها را کنترل کرد.

تاریخچه‌ی استفاده از آرشه به‌طور قطع مشخص نیست. در یونان باستان نامی و تصویری از آرشه وجود ندارد، اگرچه قرنها در اروپا یونان را خاستگاه آرشه می‌دانستند. این اشتباه به علت ترجمه اشتباه مضراب به آرشه حاصل شده بوده. قدیمیترین تصویر از آرشه در یک کتاب مذهبی در اسپانیا از قرن ۱۱ میلادی به دست آمده. اما قدیمیترین نام از آرشه در یک سفرنامه به زبان عربی یافت شده؛ در سفرنامه‌ای که برای خلیفه هارون‌الرشید نوشته شده، نوازندگان رومی در حال نواختن‌سازی با یک کمان گزارش شده‌اند. خوارزمی نیز پیش از آن در کتاب مفاتیح العلوم در قرن ۱۰ میلادی ذکر کرده که در خراسان رباب را با آرشه می‌نوازند. این گزارش می‌تواند ثابت کند که نوازندگی با آرشه خیلی پیشتر از گزارشِ آن سفرنامه رواج داشته است.