کانون چاووش

  • کانون فرهنگی هنری چاووش
  • بنیانگذار: محمدرضا لطفی
  • هنرمندان گروه شیدا و گروه عارف
  • تاریخ فعالیت: 1350 – 1363

سنگ بنای فعالیت های کانون چاووش توسط محمدرضا لطفی با حمایت های معنوی هوشنگ ابتهاج گذاشته شد. ابتدا یک انجمنِ موسیقی بود که در دهه ۱۳۵۰ با تلاش حسن کامکار و محمدرضا لطفی شکل گرفت. کانون چاووش پس از استعفای دسته‌جمعی موسیقی‌دانان سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران از جمله گروه شیدا – به دلیل فضای سیاسی سال ۱۳۵۷، به ویژه واقعه ۱۷ شهریور – شکل گرفت. این موسیقی‌دانان به نام “جریان احیا” نامیده شده بودند، تحت حمایت رضا قطبی رئیس وقت رادیو تلویزیون بودند و پس از استعفا از رادیو، کار خود را در کانون چاووش ادامه دادند. کانون چاووش شامل گروه شیدا به سرپرستی و آهنگسازی محمدرضا لطفی و گروه عارف با آهنگ سازان آوانگاردی مانند حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان بود. این کانون، با جدا شدن بسیاری از هنرمندان آن، عملاً تا سال 1363 به فعالیت خود ادامه داد.

  • نگاهی کلی به عملکردِ چاووش:

ده مجموعه آلبوم به طور رسمی توسط کانون، تولید و به بازار عرضه شد. آلبوم‌های ابتدایی و انتهایی این کانون مطلقاً هنری هستند؛ مجموعه‌های ۲ تا ۸ بسیار تحت تأثیر فضای سیاسی ایران در دوران انقلاب ۱۳۵۷ بود. آلبوم‌های چاووش از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل در جهت حرکت رو به جلو در موسیقی کلاسیکِ ایرانی (سنتی) به حساب می‌آید. اگر اولین و آخرین چاووش (شماره یک و ۱۰) را در کنار یکدیگر قرار دهیم از دیدگاهی صرفاً فرمالیستی شاهد نوعی همخوانی و یکدستی در میان این دو آلبوم هستیم که حتی فاصله زمانی هفت ساله در تولیدشان (۱۳۵۶ و ۱۳۶۳) از همگن بودن فرمال آنها چیزی کم نمی‌کند. دو نگاه نسبتاً متفاوت در روند ساخت این آلبوم ها جریان داشت:

الف) به طور مثال در آثار لطفی گهگاه شاهد حضور یک خط باس (توسط سازهایی چون عود یا بم تار) هستیم یا احیاناً یکی از خطوط ملودیک در مقام خط کنترپوان برای خط ملودی اصلی قرار می گیرد؛ در واقع رویکرد لطفی به این مقوله بیشتر بر این تاکید دارد که از سازهای مختلف در اجرای خطوط ملودیک گوناگون به بهترین شیوه ممکن استفاده به عمل آید یا گفت وگوهای ملودیک و خط‌های مختلفی که جمله‌های موزیکال را تشکیل می‌دهند، در بهترین شیوه ممکن برای این تقابل و همراهی به کار گرفته شوند. (نمونه‌ی بارز چاووش8)

ب) علیزاده اما شیوه نوینی از گروه نوازی  ارائه می دهد که تا به آن زمان سابقه نداشته است. در واقع نوع نگاه علیزاده به یک گروه سنتی به مثابه رویکرد یک آهنگساز اروپایی به ارکستر سمفونیک است که هر سازی در جایگاه خاصی قرار دارد و برای هماهنگی میان چند صدای نوشته شده برای سازهای مختلف ایده و تفکری کاملاً حساب شده و منطقی قرار دارد. (نمونه بارز چاووش 3)

  • تأثیرات کانون چاووش بر موسیقی ایران:

پایه گذاری تفکری نوین و متفاوت در زمینه موسیقی سنتی ایرانی؛ تفکری که مانند نمونه مشابهی که چند دهه پیش از آن توسط وزیری ارائه شده بود، مورد انتقادهای فراوان قرارگرفت.

رویکرد به یک قطعه موسیقایی به مثابه یک کل، هم در شیوه رنگ آمیزی و صدادهی ارکستر و به ویژه در تلاش برای استفاده از تکنیک چندصدایی‌نویسی در موسیقی سنتی.

تغییر در سبک و شیوه اجرایی (چه نوازندگی چه خوانندگی)

سکوی پرتابی بود برای آهنگسازان آوانگاردی چون علیزاده و مشکاتیان.

حرکت رو به جلویی که توسط گروه پایور باز شده بود و توسط گروه شیدا ادامه یافت، به یکباره شیوه‌ای کاملاً متفاوت از رویکرد موزیسین ایرانی را به این پدیده به نمایش گذارد که اکنون تقریباً پس از گذشت ۳۰ سال، هنوز مبنای حرکت بسیاری از آهنگسازان به حساب می آید.

  • مدلِ و شیوه‌ی شکل‌گیریِ آثار:

گروه‌های عارف و شیدا زیر نظر کانون چاووش تا قبل از ۲۲ بهمن ۵۷ به‌طور مخفیانه آثاری تولید می‌کردند از جمله سه سرود شب‌نورد (چاووش2)، آزادی (چاووش2) و سپیده (چاووش6) و ایران ای سرای امید(چاووش6).

محمدرضا لطفی در بولتن آوای شیدا می‌نویسد این سرودها در زیرزمین خانه مسکونی او تولید می‌شد و در همان‌جا نوار کاست آن تکثیر می‌شد.

  • سرانجام یک رویداد:

کانون چاووش با جدا شدن بسیاری از هنرمندانِ آن، عملاً در سال 1363 تعطیل شد. آخرین کنسرت تعدادی از اعضای کانون در سال ۱۳۶۷ با آهنگسازی حسین علیزاده و آواز شهرام ناظری در تالار وحدت روی صحنه رفت. بخش عمده‌ای از گروه چاووش کامکارها در گروه شیدا بودند. با رفتن آنها از گروه شیدا و دیگر اختلافات و مشکلات، کانون چاووش منحل شد، اما تأثیر آن بر موسیقی سنتی ایرانی در آثار سال‌های دهه شصت و هفتاد، در گروه‌هایی چون عارف (به سرپرستی مشکاتیان)، شیدا (به سرپرستی لطفی)، گروه دستان و … کاملن مشهود است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

فهرست