- میرزاعبدالله فراهانی
- متولد 1222 شیراز – 1297 تهران
- موسیقیدان، ردیفشناس، نوازنده
- ساز تخصصی: سهتار و تار
- بنیانگذارِ سیستمِ ردیفِ 7 دستگاه و 5 آواز
میرزاعبدالله
پدرش “علی اکبرخان” معروفترین نوازندهی تار دربار ناصری بود و ردیف دستگاههای موسیقیِ ایرانی که در حال حاضر میشناسیم در حقیقت به نوعی روایت اقاعلیاکبر است و به قول استاد خالقی “اگر حسن تصادفی نشده بود و آقاغلامحسین معلومات خود را به عموزادهها نمیآموخت ضرر بزرگی به موسیقی ما وارد شده بود.” میرزاعبدالله خیلی کوچک بود که پدر را از دست داد. اولین تعلیماتِ خود را نزدِ برادر بزرگتر “میرزا حسن” آموخت و بعدها در مکتب پسرعمو (و ناپدری) “آقا غلامحسین” که استاد معروف زمانه بود، پرورش یافت. به برادر کوچکترش “آقاحسینقلی” نیز تار آموخت تا بزرگتر شد و نزد پسرعمو تعلیم گرفت.
بنابر روایات، میرزاعبدالله با همراهی و یاری شخصی با نام “سیداحمد” که نوازنده سه تارو دستگاهدان بود، ردیف موسیقی اصیل ایرانی را به نظم و ترتیب درآورد. میرزاعبدالله با زحمت و تلاش های مستمر موسیقی را آموخت و همواره برآن بود هر آنچه باگوش سمعی خود میشنود، بدون اشکال و نقص بیاموزد و اطلاعات مثمر ثمر خود را درطبق اخلاص در اختیارِ شاگردانش بگذارد تا برای آیندگان، میراث گرانبهایی درباب موسیقی کلاسیک ایران وموسیقی دستگاهی بدون آسیب وگزند برجای بگذارد.
- شاگردان مکتب میرزاعبدالله:
احمد عبادی، مهدی قلی هدایت
فرصت شیرازی، علی محمدخان مستوفی
ابوالحسن صبا، حسین هنگ آفرین
سید حسین خلیفه، مهدی خان صلحی
اسماعیل قهرمانی، سید مهدی دبیری
محمد ایرانی مجرد، نورعلی برومند
میرزا عبدالله آگاه بود که بسیاری از نغمههای مطلوب و دلپذیر که از قدیم مرسوم و متداول بوده، متاسفانه براساس کینهتوزیها و افقهای دید کوتاه و کم سو، نادیده و کمرنگ شدهاند و برآن شد درجهت حفظِ این میراث کهن و ارزشمند، موسیقی و ملودی های سنتی و گوشنواز را زنده و ماندگار سازد. در دوران زندگیِ او ضبط موسیقی بر صفحههای گرامافون آغاز شده بود، اینکه چه آثاری بیواسطه از او به جا مانده و از چه کیفیتی برخوردار هستند را در دستور پژوهش داریم. (گویا تنها در سال 1284 صفحاتی ضبط کرده است که یکبار در مجموعهی پنج کاستی “گنج سوخته” به کوشش “فرهنگ رجایی” منتشر شد و بار دیگر به شکل کاملتر در مجموعهی ” گلبانگ سربلندی” به کوشش بهمن کاظمی، وهرز پوراحمد و مهدی فراهانی – به محض دریافت منبع شنیداری معتبر اینجا قرار خواهیم داد.)
بازنشر معاصر صفحات قدیمی:
- 1386 – در آلبوم “تار دورهی قاجار” (4 قطعه) – ماهور
اجراها و مکتوباتی از ردیف میرزاعبدالله به روایت نورعلی برومند که توسط نشر ماهور منتشر شده است:
- 1385- ردیف میرزاعبدالله (اجرای تار نورعلی برومند) – نگارش و نتنویسی: ژان دورینگ. نگارش این ردیف به سالهای ۱۳۵۰ برمیگردد. در آن زمان مؤلف، همگام با تنی چند از نوازندگان جوان که امروز از اساتید موسیقی ایرانی و یا نوازندگان شناخته شده اند، نزد استاد نورعلی برومند و سایر اساتید به فراگیری موسیقی سنتی میپرداخت. در سال ۱۳۵۸، هنگامیکه کتاب ردیف (با عنوان: ردیف سازی موسیقی سنتی ایران) در دست چاپ بود با رویدادهای انقلاب همزمان شد و بنابراین چند سال بعد در سال ۱۳۷۰ (توسط نشر سروش) با تأخیر چاپ شد… (ماهور)
- 1388 – اجرای کمانچه: علیاکبر شکارچی
- 1395 – اجرای قانون: ملیحه سعیدی
- 1397 – اجرای سنتور: مجید کیانی – آوانگاری: شهاب منا
- 1399 – اجرای قانون: پریچهر خواجه
- 1399 – ردیف میرزاعبدالله برای تار (بر اساس اجرای نورعلی برومند . جلد 1 و 2) – نتنگاری و تجزیه تحلیل: حسین مهرانی
- 1400 – اجرای نی: سیامک جهانگیری
- 1400- اجرای کمانچه: حسام اینانلو
- تا صد سال پیش تنها صاحب منصبان و افراد موزیک نظام از نت موسیقی بهره داشتند. مدرسه موزیک هم مخصوص همان طبقه بود و دیگران از نت اطلاعی نداشتند. مطلب به سادگی امروز نبود که فردی نغمهای را بنوازد، یکی هم آن را بنویسد و ضبط کند. رسم دیرین بود که آهنگها را در لوح سینه بنویسید و آنقدر بزنند و تکرار کنند تا فراموش نشود. همین کاری بود که میرزا عبداالله کرد و ردیف موسیقی ایرانی را در هفت دستگاه که معمول امروز است به دست شاگردان خود سپرد. آنها هم خوب فرا گرفتند و به دیگران آموختند. برخی هم برای این که دیگر فراموش نشود، قلم و کاغذ به دست گرفتند و ردیفها را نوشتند. (ایرنا)
- “…معروف است در مجلسی به نواختن مشغول بوده و هنگامی که با دست چپ، پنجهکاری میکرده و بیمضراب مینواخته، ابوالحسن میرزا شیخالرئیس ثانی – شاعر معروف – که در جلسه حضور داشته این رباعی را بالبداهه سروده است: عبداللهی که شور زسازش همی به پاست/ بادست چپ همی بنوازد نوای راست/ هرنغمه ای که خواست به یک دست می زند/ بیهوده گفتهاند یک دست بی صداست.” (کتاب سرگذشت موسیقی ایران)
- منابع: کتاب “سرگذشت موسیقی ایران” – ایرنا
. . . . . . . . . . ما را در تکمیل مقالات یاری کنید . . . . . . . . . .